LUẬT THỰC HIỆN DÂN CHỦ Ở CƠ SỞ NĂM 2022 – “LÁ CHẮN THÉP” BẢO ĐẢM QUYỀN LÀM CHỦ CỦA NHÂN DÂN! (Kỳ 3)

Kỳ 3: Tiếp tục đẩy mạnh, nâng cao chất lượng,

hiệu quả thực hiện dân chủ cơ sở ở nước ta hiện nay

Kể từ khi Quy chế dân chủ ở cơ sở được ban hành (18/02/1998), hơn 20 năm thực hiện, nhận thức về dân chủ và thực hành dân chủ của cấp ủy, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội, cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức và các tầng lớp nhân dân ngày càng được nâng lên; kết quả thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở có nhiều tiến bộ, đi vào chiều sâu.

“Dân chủ trực tiếp ở cơ sở được mở rộng, nhân dân được bàn và quyết định những công việc quan trọng, thiết thực, gắn liền với lợi ích của mình; quyền và lợi ích hợp pháp của nhân dân được bảo vệ…”^1. Bầu không khí dân chủ trong Đảng, trong xã hội mở rộng hơn. Tuy nhiên, dân chủ ở cơ sở vẫn còn tồn tại những hạn chế, yếu kém như: “có nơi vẫn còn tình trạng dân chủ hình thức, ý kiến của nhân dân chưa thực sự được lắng nghe; quyền làm chủ của nhân dân còn bị vi phạm. Vẫn còn tình trạng lợi dụng dân chủ, gây mất an ninh, trật tự, gây mất đoàn kết, chia rẽ nội bộ. Tệ quan liêu, tham nhũng, sách nhiễu, gây phiền hà cho dân nhiều nơi chưa được ngăn chặn, đẩy lùi. Việc thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở chưa đồng đều ở các khu vực, loại hình cơ sở…”².

Để tiếp tục đẩy mạnh, nâng cao chất lượng, hiệu quả thực hiện dân chủ ở cơ sở ở nước ta hiện nay, cần tiến hành đồng bộ các nhiệm vụ sau:

Một là, các cơ quan chức năng cần sớm ban hành ngay văn bản hướng dẫn thi hành Luật Thực hành dân chủ cơ sở năm 2022 để Luật nhanh chóng được triển khai trong thực tiễn, bảo đảm cho nhân dân thực hiện các quyền dân chủ ở cơ sở.

Theo quy định, khi ban hành luật đồng thời cũng phải ban hành nghị định, thông tư (Nghị quyết số 67/2013/QH13 ngày 29/11/2013), trong đó nhấn mạnh khi Chính phủ trình dự thảo luật thì phải kèm theo dự thảo nghị định để hạn chế tối đa tình trạng luật được thông qua và có hiệu lực trong thời gian dài mới có nghị định hướng dẫn thi hành, khi đó các quy định trong luật có thể không còn phù hợp với thực tiễn, không bảo đảm tính khả thi, hệ lụy là tình trạng “nhờn luật”, làm suy giảm lòng tin của nhân dân vào tính nghiêm minh của pháp luật.

Ngày 01/7/2023, Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở năm 2022 bắt đầu có hiệu lực, do đó, việc các cơ quan chức năng cần sớm ban hành ngay văn bản hướng dẫn thực hiện Luật là giải pháp “tối ưu” trước nhất để Luật sớm được thực thi trong thực tiễn, theo đúng tinh thần pháp luật vì con người, bảo đảm đầy đủ các quyền và lợi ích hợp pháp của con người, công dân trong đó có các quyền thực hiện dân chủ ở cơ sở. Các văn bản pháp quy hướng dẫn thi hành Luật cần thấm nhuần quan điểm: “Gắn kết chặt chẽ giữa xây dựng pháp luật với tổ chức thi hành pháp luật”¹đảm bảo tính chính trị - pháp lý, tính thực tiễn, tạo sự thuận lợi cho các tổ chức và cá nhân thực hiện dân chủ ở cơ sở. Có như vậy, người dân sẽ nâng cao ý thức chấp hành Luật, đồng thuận cùng Đảng, Nhà nước trong quá trình xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Hai là, phát huy dân chủ ở cơ sở gắn liền với tăng cường pháp chế, bảo đảm kỷ cương xã hội.

Nắm vững và xử lý tốt mối quan hệ lớn trong đó có “mối quan hệ giữa thực hành dân chủ và tăng cường pháp chế, bảo đảm kỷ cương xã hội”²là nội dung quan trọng được Ðại hội XIII của Đảng khẳng định trong định hướng phát triển đất nước đến năm 2030; theo đó, dân chủ phải gắn liền với tăng cường pháp chế và đi đôi với bảo đảm kỷ cương xã hội, chống vi phạm pháp luật.

Nếu thực hành dân chủ là việc tổ chức, triển khai thực hiện, thực thi dân chủ trên thực tế, bảo đảm cho mọi người dân được hưởng và thực hiện các quyền của mình thì tăng cường pháp chế chính là tăng cường các thiết chế pháp luật, tăng cường thực thi pháp luật, sự quản lý xã hội bằng pháp luật; sử dụng pháp luật để điều hành, quản lý mọi lĩnh vực của đời sống xã hội. Bảo đảm kỷ cương xã hội là việc duy trì thực hiện những nguyên tắc, quy định của nhà nước, bảo đảm sự tuân thủ của các thành viên đối với những nguyên tắc, quy định đó để bảo đảm trật tự, ổn định xã hội, ngăn chặn những hành vi gây rối, phá hoại cuộc sống bình yên của nhân dân,...

Mỗi cán bộ, công chức, viên chức nhà nước, lực lượng vũ trang và toàn thể nhân dân cần nhận thức đúng về các quyền dân chủ và khi thực thi các quyền dân chủ cần phải hiểu rằng: dân chủ luôn đi đôi với kỷ cương, kỷ luật, chống vi phạm pháp luật; dân chủ luôn gắn với pháp chế, trật tự xã hội, tuân phủ pháp luật; có như vậy, các quy định của Luật thực hiện dân chủ ở cơ sở mới thực sự là “lá chắn thép” để bảo vệ các quyền dân chủ cho nhân dân, bảo vệ quyền làm chủ của nhân dân, đồng thời bảo đảm cho nhân dân được thực hiện đầy đủ các quyền dân chủ của mình, ngăn chặn các hành vi vi phạm dân chủ từ bất kỳ lực lượng nào, tổ chức nào, cá nhân nào.

Ba là, tiếp tục xây dựng và hoàn thiện cơ chế bảo đảm dân chủ trong đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng.

Để có dân chủ rộng rãi trong Đảng, điều cốt yếu là nhận thức đúng đắn và thực hiện nghiêm túc nguyên tắc tập trung dân chủ. Đảng viên được quyền bàn bạc, thảo luận và quyết định mọi công việc của Đảng - từ những công việc cụ thể của tổ chức đảng cơ sở đến những vấn đề lớn như xây dựng đường lối; có quyền tranh luận, nêu ý kiến của riêng mình và có quyền bảo lưu ý kiến lên cấp lãnh đạo cao nhất nhưng khi đã thành nghị quyết của tập thể thì mọi đảng viên phải tôn trọng, nói và làm theo nghị quyết. Các cấp ủy đảng phải thực sự lắng nghe ý kiến của cấp dưới và đảng viên, tổng hợp trí tuệ và sáng kiến, kinh nghiệm công tác phong phú của đảng viên. Thực hiện dân chủ trong việc nhận xét, đánh giá cán bộ, xây dựng quy trình nhận xét, đánh giá cán bộ một cách dân chủ.

Bốn là, nâng cao hiệu quả hoạt động của chế độ thực hành dân chủ trong các cơ quan, đơn vị nhằm phát huy quyền làm chủ của cán bộ, công chức, viên chức và nâng cao vai trò của người đứng đầu cơ quan, đơn vị.

Phát huy dân chủ trong cơ quan, đơn vị có vai trò hết sức quan trọng góp phần để cơ quan, đơn vị hoàn thành nhiệm vụ, xây dựng khối đại đoàn kết, thống nhất trong cơ quan, đơn vị; từ đó góp phần xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức là có đủ phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống, năng lực và trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, làm việc có năng suất, chất lượng, hiệu quả, đáp ứng yêu cầu phát triển và đổi mới của đất nước. Do đó, cần tiếp tục bồi dưỡng và nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ, công chức cấp cơ sở, trực tiếp là cấp xã, phường, thị trấn để họ thực sự là “công bộc của nhân dân”, làm việc vì lợi ích của nhân dân, góp phần tạo dựng niềm tin của nhân dân vào Đảng và Nhà nước. Tăng cường công tác kiểm tra, thực hiện nghiêm túc nguyên tắc tập trung dân chủ và quy chế làm việc ở cơ quan; tăng cường công tác giáo dục rèn luyện, nâng cao phẩm chất đạo đức cách mạnh của cán bộ, đảng viên; thực hiện nghiêm Nghị quyết Trung ương 4 khóa XII về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; có chính sách, chế độ ưu đãi để thu hút người trẻ, có trình độ chuyên môn về công tác tại xã, phường, thị trấn.

Mỗi cán bộ, công chức, viên chức trong cơ quan, đơn vị phải luôn nhận thức rằng việc thực hiện dân chủ ở cơ sở là một nội dung công tác thường xuyên, có ý nghĩa quan trọng trong việc phát huy quyền làm chủ của mình; góp phần đẩy lùi tình trạng quan liêu, cửa quyền trong bộ máy quản lý của cơ quan, đơn vị nhằm xây dựng cơ sở Đảng, chính quyền trong sạch, vững mạnh và thực hiện tốt cải cách hành chính.

Năm là, tiếp tục tập trung đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục sâu rộng trong các tầng lớp nhân dân không ngừng nâng cao nhận thức về dân chủ và thực hành dân chủ ở cơ sở; chủ động trong đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch chống phá nền dân chủ xã hội chủ nghĩa, quyền làm chủ của nhân dân.

Tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức cho các tầng lớp nhân dân về chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; tuyên truyền mục đích, ý nghĩa, tầm quan trọng của Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở, giúp người dân thấy rõ quyền và tự giác thực hiện đúng trách nhiệm, nghĩa vụ công dân. Chỉ khi nào người dân biết sử dụng và phát huy các quyền dân chủ thì lợi ích của Nhà nước, cộng đồng, quyền và lợi ích hợp pháp của người dân mới được bảo đảm. Cán bộ, công chức, đảng viên là lực lượng tham gia trực tiếp vào quá trình thực thi dân chủ ở cơ sở, do đó công tác đào tạo, bồi dưỡng nâng cao nhận thức cho đội ngũ này có ý nghĩa to lớn, góp phần quyết định thực thi dân chủ ở cơ sở đạt được hiệu quả cao nhất.

Chú trọng tuyên truyền, nhân rộng các gương điển hình, mô hình tốt về xây dựng và thực hiện Luật, làm cho việc thực hành dân chủ ngày càng thấm sâu vào mọi hoạt động phong phú của đời sống xã hội. Các cấp, các ngành tổ chức thực hiện nghiêm túc việc lấy ý kiến nhân dân về xây dựng các chủ trương, chính sách liên quan đến quyền và lợi ích trực tiếp của nhân dân; tích cực thực hành dân chủ, tạo nền nếp và những chuyển biến mới ở cơ sở./.

Nguyễn Thị Đắc Hương

Học viện Chính trị, Bộ Quốc Phòng