SỰ KIÊN ĐỊNH VỀ NGUYÊN TẮC, LINH HOẠT VỀ SÁCH LƯỢC TRONG ĐƯỜNG LỐI NGOẠI GIAO “CÂY TRE VIỆT NAM”

Nhìn vào lịch sử dân tộc, trong suốt thời kỳ chiến tranh giành độc lập dân tộc, cũng như trong thời kỳ hòa bình, hoạt động đối ngoại luôn là một mặt trận có vai trò vô cùng quan trọng,góp phần tạo nên những thắng lợi cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ đất nước; tạo lối, mở đường, từng bước phá thế bao vây, cấm vận, khơi thông quan hệ với nhiều đối tác, mở ra cục diện mới cho công cuộc đổi mới, hội nhập quốc tếngày càng sâu rộng và toàn diện.

Thắng lợi đó đã được Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đúc kết tại Hội nghị đối ngoại toàn quốc năm 2021: “Chúng ta đã xây dựng nên một trường phái đối ngoại và ngoại giao rất đặc sắc và độc đáo của Thời đại Hồ Chí Minh, mang đậm bản sắc “cây tre Việt Nam”, “gốc vững, thân chắc, cành uyển chuyển””^[1].

Những thành tựu qua 93 năm dưới sự lãnh đạo của Đảngđã khẳng định sự đúng đắn của việc xây dựng nên một trường phái đối ngoại và ngoại giao mang đặc sắc văn hóa riêng của Việt Nam đó là: “Mềm mại, khôn khéo, nhưng rất kiên cường, quyết liệt; linh hoạt, sáng tạo nhưng rất bản lĩnh, kiên định, can trường trước mọi thử thách, khó khăn vì độc lập dân tộc, vì tự do, hạnh phúc của nhân dân. Đoàn kết, nhân ái, nhưng kiên quyết, kiên trì bảo vệ lợi ích quốc gia - dân tộc. Biết nhu, biết cương; biết thời, biết thế; biết mình, biết người; biết tiến, biết thoái, “tuỳ cơ ứng biến”, “lạt mềm buộc chặt””^[2].Nét đặc sắc đó,thể hiện sự kiên định về nguyên tắc, linh hoạt về sách lược, vừa đảm bảo vai trò, vị thế của đất nước nhưng vẫn xử lý hài hòa được các mối quan hệ với các đối tác, đảm bảo những điều kiện thuận lợinhất cho đất nướcphát triển.

Nghị quyết Đại hội lần thứ XIII của Đảng đánh giá: “Quan hệ đối ngoại và hội nhập quốc tế tiếp tục mở rộng và đi vào chiều sâu, tạo khung khổ quan hệ ổn định và bền vững với các đối tác. Chủ động tham gia xây dựng các nguyên tắc, chuẩn mực trong các thể chế đa phương khu vực và toàn cầu; xử lý đúng đắn, hiệu quả quan hệ với các nước láng giềng, các nước lớn, các đối tác chiến lược, đối tác toàn diện và các đối tác khác. Đối ngoại Đảng, ngoại giao Nhà nước, đối ngoại nhân dân được triển khai đồng bộ và toàn diện”^[3].Kết quả hoạt động đối ngoại và ngoại giaođược minh chứng là Việt Nam đã có quan hệ ngoại giao 192 quốc gia trên thế giới (bao gồm 190/193 nước thành viên Liên hợpquốc), qua đó tiếp tục thể hiện chính sách đối ngoại đa dạng hóa, đa phương hóa quan hệ quốc tế.

Trong thời điểm hiện nay, bối cảnh thế giới diễn biến phức tạp, khó lường, sự cạnh tranh của các nước lớn, cạnh tranh các nguồn lực để phát triển;các vấn đề an ninh truyền thống, phi truyền thống nổi lên ngày càng gay gắt; đường lối đối ngoại luôn kiên định mục tiêu chiến lược là giữ vững môi trường hòa bình, ổn định, với những giải pháp mang tính chủ động, linh hoạt, khôn khéo nhằm biến các thách thức thành cơ hội. Đồng thời, tận dụng các xu thế hòa bình, hợp tác đem lại lợi thế cho sự nghiệp phát triển đất nước, vì lợi ích quốc gia - dân tộc. Đó là đường lối đối ngoại đúng đắn, kế thừa những thành tựu đạt được, linh hoạt, sáng tạo đã và đang phát huy những giá trị, bản sắc ngoại giao Việt Nam.

Cũng như các lĩnh vực khác, hoạt động ngoại giao Việt Nam luôn là mục tiêu chống phá của các thế lực phản động, thù địch. Là một quốc gia có vị trí chiến lược rất quan trọng, tiềm năng phát triển lớn, nên Việt Nam là tâm điểm chú ý từ nhiều phương diện, mang lại thời cơ và thách thức, thậm chí cả những áp lực. Tuy nhiên, với đường lối đối ngoại đúng đắn, sáng tạo, Việt Nam đã xử lý hài hòa, hợp lý các mối quan hệ trên nguyên tắc nhất quán độc lập, tự chủ;bảo đảm cao nhất lợi ích quốc gia - dân tộc trên cơ sở các nguyên tắc cơ bản của Hiến chương Liên hợp quốc và luật pháp quốc tế, bình đẳng, hợp tác, cùng có lợi. Vậy, mà lại có những luận điệu cho rằng, trong bối cảnh phức tạp trên thế giới hiện nay, Việt Nam đang ngả theo nước này, chạy theo nước kia để được an toàn, phát triển.

Xin thưa! Chuyện đó sẽ không xảy ra. Nhận xét ấy nếu không xuất phát từ những kẻ không hiểu gì về lịch sử, thì cũng là những chiêu trò chọc gậy bánh xe nhằm phá hoại đất nước, hạ thấp uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế.

Gần đây đài Châu Á Tự do (RFA), BBC tiếng Việt, tổ chức phản động Việt Tân… tung tin xuyên tạc, bóp méo sự thật, phê phán đường lối đối ngoại, ngoại giao theo trường phái ngoại giao “cây tre Việt Nam”. Họ đưa ra nhiều bình luận thiếu thực tế trước các chuyến thăm nước ngoài của các đồng chí lãnh đạo cấp cao Việt Nam; đưa ra những phỏng đoán vô căn cứ “Việt Nam ngả nghiêng phe này, nước kia”.Nhưng nếu tư duy theo lối suy diễn áp đặt này, thì họ sẽ trả lời ra sao khi trên thực tếcho thấy có rất nhiềunguyên thủ của các nước lớn trên thế giới đều chọn đến Việt Nam. Thậm chí, lãnh đạo các nước trong khu vực còn chọn Việt Nam là điểm công du đối ngoại đầu tiên khi nhậm chức, để đưa ra thông điệp mong muốn tăng cường hợp tác, như: Thủ tướng Lào Thongloun Sisoulith, Thủ tướng Nhật Bản Suga Yoshihide, Chủ tịch Quốc hội Hàn Quốc Park Byeong-Seug, Toàn quyền Úc David Hurley...

Ngoài ra, các thế lực phản động, thù địch còn xuyên tạc, suy diễn đường lối đối ngoại của Việt Nam hiện nay là “đu dây”, “tự sát”, bị lệ thuộc, chi phối bởi các cường quốc. Chúng cho rằng chính sách quốc phòng “bốn không” (không tham gia liên minh quân sự; không liên kết với nước này để chống nước kia; không cho nước ngoài đặt căn cứ quân sự hoặc sử dụng lãnh thổ để chống lại nước khác; không sử dụng vũ lực hoặc đe dọa sử dụng vũ lực trong quan hệ quốc tế) là sai lầm và không bảo vệ được độc lập, chủ quyền. Rồi họ đưa ra “lời khuyên”, Việt Nam nên bỏ chính sách “bốn không” nghiêng hẳn về phương Tây để bảo vệ chủ quyền quốc gia…

Hành động xuyên tạc đường lối đối ngoại của Việt Nam mà những kẻ phản động, thù địch đang tiến hành là hết sức nguy hiểm, gây nhiễu thông tin, hiểu lầm trong quan hệ của các nước với Việt Nam, tác động tiêu cực tới niềm tin của nhân dân vào Đảng, Nhà nước.

Dù là cường quốc hay quốc gia nhỏ hơn, Việt Nam đều tôn trọng, bình đẳng, cùng hợp tác vì lợi ích của cả hai bên. Vậy mà các thế lực thù địch vẫn cố tình lờ đi thực tế này. Họ tung ra các luận điệu xuyên tạc, hòng làm giảm uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế, khiến cộng đồng quốc tế hiểu sai lệch về Việt Nam, mong muốn người dân trong nước hoang mang về đường lối đối ngoại của Đảng, Nhà nước ta.

Trong đường lối đối ngoại, Việt Nam luôn đứng vững trên đôi chân độc lập, tự chủ; luôn kiên định trong nguyên tắc và linh hoạt trong sách lược. Nguyên tắc là độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, còn sách lược là cơ động, linh hoạt điều chỉnh tùy theo từng vấn đề, từng thời điểm và tùy theo đối tượng hay đối tác, tuân thủ tư tưởng lớn của Hồ Chí Minh là “dĩ bất biến ứng vạn biến”, “thêm bạn bớt thù”, “sẵn sàng làm bạn với tất cả các nước dân chủ và không gây thù oán với ai”.

Năm 1945, sau những ngày độc lập đầu tiên, Việt Nam chưa bao giờ chứng kiến có đông quân đội nước ngoài hiện diện trên lãnh thổ.Ở miền Bắc, với 200.000 quân Tưởng, ở miền Nam là quân Pháp, Anh, Ấn. Trong bối cảnh“ngàn cân treo sợi tóc”, năm 1945 và năm 1946 với những nỗ lực ngoại giao khôn khéo, mềm dẻo của Chủ tịch, Bộ trưởng Ngoại giao Hồ Chí Minh, Chính phủ Việt Nam đã nhân nhượng những gì có thể nhân nhượng để kéo dài nền hòa bình mong manh chuẩn bị cho các cuộc kháng chiến sau này. Trong Hiệp định sơ bộ ngày 06/3/1946 được ký tại Hà Nội, cũng như Tạm ước ngày 14/9/1946 được ký trong chuyến thăm Pháp của Chủ tịch Hồ Chí Minh: Việt Nam là một quốc gia tự do trong khối Liên hiệp Pháp, nhưng vẫn có nghị viện riêng, quân đội riêng, tài chính riêng và chấp nhận được quân Pháp thay thế 200.000 quân Trung Hoa Dân quốc và giải giáp quân Nhật, tránh tình trạng phải cùng một lúc đối đầu với nhiều kẻ thù. Đây là một trong những kết quả đầu tiên của phương châm “dĩ bất biến ứng vạn biến” trong tư tưởng ngoại giao của Hồ Chí Minh.

Trong hoạt động đối ngoại, Việt Nam luôn thực hiện nhất quán đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, hoà bình, hữu nghị, hợp tác và phát triển, đa dạng hoá, đa phương hoá quan hệ đối ngoại. Bảo đảm cao nhất lợi ích quốc gia - dân tộc trên cơ sở các nguyên tắc cơ bản của Hiến chương Liên hợp quốc và luật pháp quốc tế, bình đẳng, hợp tác, cùng có lợi; chủ động và tích cực hội nhập quốc tế toàn diện, sâu rộng, linh hoạt, hiệu quả, bảo đảm độc lập, tự chủ, chủ quyền quốc gia. Điều này thể hiện rất rõ trong các Nghị quyết, Văn kiện Đại hội Đảng, thực tiễn sinh động của đất nước qua 37 năm đổi mới và vị thế, uy tín, vai trò của Việt Nam trong khu vực và trên thế giới ngày càng được nâng cao.

Tất cả điều này khác xa những gì mà các thế lực phản động, thù địch đang ra sức rêu rao cho rằng Việt Nam ngả nghiêng phe này, nước kia; rằng Việt Nam “mơ hồ”, “không kiên định”, “lạc lõng”…

Những suy diễn phiến diện, áp đặt, xuyên tạc của các thế lực phản động xuất hiện liên tục, với tần suất dày đặc trước và trong các hoạt động đối ngoại của lãnh đạo Đảng, Nhà nước Việt Nam. Chúng cho rằng,nền ngoại giao Việt Nam còn lạc hậu, đường lối bị động; một mặt, hội nhập do thiếu bản sắc nên bị hòa tan, mặt khác, lại cục bộ chọn bên, nên chưa có sức ảnh hưởng, thiếu cả độ rộng lẫn chiều sâu, nên đối ngoại chưa đủ sức giữ vị trí tiên phong để bảo vệ lợi ích quốc gia - dân tộc; cho rằng Việt Nam đang mò mẫm, ngã nghiêng trong quan hệ quốc tế, thiếu lập trường rõ ràng…

Thật phi lý, nếu đường lối đối ngoại không đúng đắn,thì vì sao Việt Nam thiết lập được những mối quan hệ, mà trong đó có sự khác biệt về thể chế đượctôn trọng? Vì sao Việt Nam được hầu hết các nước tín nhiệm bầu vào Hội đồng Bảo an, Hội đồng Nhân quyền của Liên hợp quốc -một cơ chế đa phương lớn nhất hành tinh, bất chấp nhiều thành viên trong đó đã từng va chạm với Việt Nam trong quá khứ?

Nói một cách ngắn gọn, để có được một đường lối đối ngoại đúng đắn, đó là cả một quá trình kế thừa, tìm tòi, nghiên cứu, kết tinh tri thức của cả dân tộc, được chứng thực bởi tiến trình lịch sử và đó là điều đáng trân quý, chứ không phải là những câu từ, lập luậnphá hoại, bóp méo thông tin, xuyên tạc vô căn cứcủa các thế lực thù địch.

Nhưng thậm chí trong lập luận của các thế lực phản động, thù địch cũng xuất hiện những mâu thuẫn. Lúc thì hô lên Việt Nam chọn phe; lúc thì lại bảo Việt Nam không có lập trường, chính kiến…Bỏ qua những mâu thuẫn trong các luận điệu này, hãy nhìn vào thực tế năm 2019, Việt Nam thu hút sự quan tâm của toàn thế giới khi cả Mỹ và Triều Tiên thống nhất chọn Việt Nam là nơi tổ chức Hội nghị thượng đỉnh Mỹ - Triều lần thứ hai. Mặc dù, giữa Mỹ và Triều Tiên vẫn còn nhiều sự khác biệt, nhưngcả hai đều có một điểm chung mà họ tìm thấy lẫn nhau đó là sự tin tưởng vào Việt Nam một chủ nhà cởi mở, thân thiện và là sứ giả mang thông điệp hòa bình. Ngoài ra, Việt Nam đã tổ chức thành công nhiều hội nghị quốc tế lớn và hoàn thành nhiều trọng trách quốc tế quan trọng… Tất cả những điều đó đã minhchứng cho đường lối đối ngoại đúng đắn của Việt Nam.

Trong thời đại toàn cầu hóa hiện nay, không có quốc gia nào có thể phát triển, nếu chỉ đứng một mình. Một quốc gia dù được coi là lớn hay nhỏ thì cũng đều có nhu cầu hợp tác vì sự phát triển của dân tộc mình. Tất nhiên, là dựa trên nguyên tắc bình đẳng, tôn trọng lẫn nhau, cùng có lợi, chứ không thể mang tính áp đặt, không công bằng.Nếu cách đây 30 năm, Việt Nam mới có quan hệ kinh tế, thương mại với gần 30 nước và vùng lãnh thổ thì đến nay đã có quan hệ kinh tế, thương mại với 230 nước và vùng lãnh thổ; tổng kim ngạch xuất nhập khẩu hiện nay đã đạt khoảng 600 tỉ USD, gấp khoảng 120 lần so với những năm đầu của thời kỳ đổi mới; thu hút được hơn 400 tỉ đô la Mỹ vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI), trong đó đã giải ngân được khoảng 250 tỉ USD^[4] v.v… những con số này là minh chứng Việt Nam đã nỗ lực như thế nào trong đẩy mạnh đa dạng hóa các hoạt động đối ngoại, hội nhập quốc tế để mang về những nguồn lực quý báu cho sự phát triển của đất nước.

Trước năm 1945, dưới ách đô hộ của phát xít, thực dân, người dân Việt Nam vẫn mang thân phận nô lệ, cái tên Việt Nam còn chưa xuất hiện trên bản đồ thế giới. Vậy mà 77 năm sau, là một quốc gia độc lập, toàn vẹn, Việt Nam đã có quan hệ ngoại giao 192 quốc gia trên thế giới (bao gồm 190/193 nước thành viên Liên hợp quốc); cái tên Việt Nam được thế giới biết đến và tôn trọng. Thành quả này là nhờ sự hy sinh xương máu của biết bao thế hệ người dân Việt Nam trong các cuộc chiến tranh vệ quốc chính nghĩa và một phần quan trọng nữa,đó là nhờ sự khôn khéo, linh hoạt trong chủ trương đối ngoại kiên định và nhất quán của Đảng, Nhà nước ta. Có một thuật ngữ được dùng để mô tả ngoại giao mang nét đặc sắc Việt Nam đó là ngoại giao “cây tre Việt Nam”. Đối với Việt Nam, đường lối ngoại giao cây tre có nghĩa là nỗ lực duy trì độc lập, hòa bình và đối xử bình đẳng với tất cả các nước; đó là sự tự tin của Việt Nam với đường lối đối ngoại của mình, một đường lối đối ngoại mang phong thái, bản sắc riêng, mềm mại, khôn khéo nhưng rất kiên cường, quyết liệt, linh hoạt, sáng tạo nhưng rất bản lĩnh, kiên định can trường trước mọi thử thách khó khăn vì độc lập dân tộc, vì tự do hạnh phúc của nhân dân, với cái gốc là lợi ích quốc gia - dân tộc.

Tóm lại, tình hình thế giới hiện nay đang có nhiều chuyển biến nhanh chóng, khó lường.Để hoàn thành các mục tiêu lớn mà Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng đã đề ra,đòi hỏi chúng ta phải kiên định về nguyên tắc và linh hoạt về sách lược trong thực hiện đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, bảo đảm cao nhấtlợi ích quốc gia - dân tộc, bảo đảm chủ quyền quốc gia; làm thất bại những âm mưu, thủ đoạn, xuyên tạc, chống phá của các thế lực phản động, thù địch đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ đất nước; quyết tâm xây dựng và phát triển một nền đối ngoại, ngoại giao Việt Nam hiện đại, mang đậm bản sắc dân tộc, góp phần xây dựng Việt Nam trở thành một quốc gia hùng cường và thịnh vượng.

Nguyễn Thị Ngọc Tuyết Phương

Trường Chính trị Tỉnh Cà Mau